تأثیر انسولین در بدن

انسولین ها بر اساس سرعت اثر و مدت تأثیر به چند دسته تقسیم میشوند که هرکدام برای کنترل قند خون در زمان های مختلف استفاده میشوند. در ادامه، انواع انسولین را به طور خلاصه توضیح میدهم.

انسولین سریع الاثر (Rapid-Acting Insulin)

شروع اثر: ۱۰–۱۵ دقیقه

اوج اثر: ۱–۲ ساعت

مدت اثر: ۳–۵ ساعت

مورد استفاده: برای کنترل قند خون بعد از غذا (بولوس)

نمونه ها: انسولین لیسپرو (Humalog)، انسولین آسپارت (NovoRapid)، انسولین گلولیزین (Apidra)

 انسولین کوتاه اثر (Short-Acting Insulin)

شروع اثر: ۳۰–۶۰ دقیقه

اوج اثر: ۲–۴ ساعت

مدت اثر: ۶–۸ ساعت

مورد استفاده: معمولاً ۳۰ دقیقه قبل از غذا تزریق میشود.

نمونه: انسولین رگولار (Humulin R, Actrapid)

 انسولین متوسط الاثر (Intermediate-Acting Insulin)

شروع اثر: ۱–۳ ساعت

اوج اثر: ۶–۸ ساعت

مدت اثر: ۱۲–۱۶ ساعت

مورد استفاده: برای کنترل قند خون بین وعدههای غذایی و شبانه

نمونه: انسولین NPH (Humulin N, Novolin N)

انسولین طولانی اثر (Long-Acting Insulin)

شروع اثر: ۱–۲ ساعت

اوج اثر: ندارد (اثر پایدار)

مدت اثر: ۱۸–۲۴ ساعت (یا بیشتر)

مورد استفاده: برای تأمین نیاز پایه به انسولین در طول روز

نمونه ها: انسولین گلارژین (Lantus, Toujeo)، انسولین دتمیر (Levemir)، انسولین دگلودک (Tresiba)

انسولین ترکیبی (Premixed Insulin)

ترکیبی از انسولین سریعالاثر/کوتاهاثر + متوسطالاثر

مورد استفاده: برای کسانی که نیاز به ترکیب ثابتی از انسولین دارند.

نمونه ها: ۷۰/۳۰ (۷۰% NPH + ۳۰% رگولار)، ۷۵/۲۵ (۷۵% انسولین NPL + ۲۵% لیپرو)، ۵۰/۵۰ (۵۰% NPH + ۵۰% رگولار)

نکات مهم:

• انسولین های سریعا لاثر و کوتاه اثر معمولاً قبل یا بعد از غذا تزریق میشوند.

• انسولین های طولانی اثر معمولاً یک یا دو بار در روز تزریق میشوند.

• ترکیب انسولین ها باید تحت نظر پزشک باشد تا از افت یا افزایش شدید قند خون جلوگیری شود.

تأثیر انسولین در بدن

انسولین یک هورمون حیاتی است که نقش اصلی آن تنظیم متابولیسم گلوکز، چربی و پروتئین در بدن است. در ادامه، مهمترین تأثیرات انسولین را بررسی میکنیم.

کنترل سطح گلوکز خون (قند خون)

انسولین با مکانیسم های مختلف، قند خون را کاهش میدهد:

افزایش جذب گلوکز توسط سلول ها: انسولین به گیرنده های سلولی متصل میشود و باعث میشود سلول های ماهیچه های، چربی و کبد، گلوکز را از خون جذب کنند.

کاهش تولید گلوکز در کبد (گلوکونئوژنز): انسولین از ساخت گلوکز جدید در کبد جلوگیری میکند.

ذخیره گلوکز به صورت گلیکوژن: انسولین گلوکز اضافی را در کبد و ماهیچهها به صورت گلیکوژن ذخیره میکند.

 اثر فوری: بعد از غذا، انسولین ترشح میشود تا از افزایش قند خون جلوگیری کند.

 تأثیر بر متابولیسم چربی

انسولین از تجزیه چربی ها جلوگیری میکند و ذخیره چربی را افزایش میدهد:

کاهش لیپولیز (تجزیه چربی): انسولین فعالیت آنزیم های چربی سوز (مثل لیپاز حساس به هورمون) را مهار میکند.

افزایش لیپوژنز (ساخت چربی): گلوکز اضافی در بدن به تریگلیسرید تبدیل و در بافت چربی ذخیره میشود.

 مقاومت به انسولین (مثلاً در دیابت نوع ۲) باعث افزایش آزادسازی اسیدهای چرب و افزایش خطر کبد چرب و بیماری های قلبی میشود.

 تأثیر بر متابولیسم پروتئین

انسولین سنتز پروتئین را افزایش داده و تجزیه پروتئین ها را کاهش میدهد:

افزایش جذب آمینو اسیدها توسط سلول ها (به ویژه در ماهیچه ها).

تحریک ساخت پروتئین در ماهیچه ها و کبد.

کاهش کاتابولیسم (تجزیه) پروتئین های عضلانی.

 برای رشد عضلات مهم است و کمبود انسولین (مثلاً در دیابت کنترلنشده) میتواند منجر به تحلیل عضلانی شود.

بیشتر بدانید: ویتامین B3 چیست و فواید مصرف آن

تأثیر بر الکترولیت ها و کلیه ها

انسولین جذب پتاسیم توسط سلول ها را افزایش میدهد:

در بیماران دیابتی با کتواسیدوز (اسید شدن خون)، تزریق انسولین به کاهش پتاسیم خون کمک میکند.

انسولین باعث احتباس سدیم و آب در کلیه ها میشود (که ممکن است در برخی موارد به افزایش فشار خون منجر شود).

 تأثیر بر مغز و اشتها

انسولین روی مراکز سیری در مغز (هیپوتالاموس) اثر میگذارد:

کاهش اشتها با ارسال سیگنال سیری به مغز.

در مقاومت به انسولین، این مکانیسم مختل میشود و ممکن است پرخوری رخ دهد.

 تأثیر بر رشد سلولی

انسولین شبیه فاکتور رشد (IGF-1) عمل میکند. در تکثیر سلولی (رشد و ترمیم بافتها)، تقسیم سلولی (به ویژه در کودکان و نوجوانان)نقش دارد.

بیشتر بدانید: آمپول نوروبیون چیست؟ فواید تزریق آمپول نوروبیون

راه‌های طبیعی افزایش ترشح انسولین

اگر بدن شما به اندازه‌کافی انسولین تولید نمی‌کند (مثلاً در پیش‌دیابت یا دیابت نوع ۲)، می‌توانید با روش‌های زیر به بهبود ترشح انسولین کمک کنید.

 تغذیه مناسب برای تحریک ترشح انسولین

مصرف کربوهیدرات‌های با شاخص گلیسمی پایین (Low GI)

این مواد به‌ آهستگی قند خون را افزایش می‌دهند و فشار کمتری به پانکراس وارد می‌کنند:  غلات کامل (جو، کینوا، نان سبوس‌دار)،  حبوبات (عدس، لوبیا، نخود)،  سبزیجات غیرنشاسته‌ای (بروکلی، اسفناج، گوجه‌فرنگی).

غذاهای غنی از کروم و منیزیم

این مواد معدنی حساسیت به انسولین را بهبود می‌بخشند: کروم (تخم مرغ، کلم بروکلی، آجیل)، منیزیم (اسفناج، بادام، موز، آووکادو)

 مصرف پروتئین‌های سالم

پروتئین‌هایی مانند ماهی، مرغ بدون پوست، تخم‌مرغ و حبوبات به ترشح انسولین کمک می‌کنند.

چربی‌های سالم

چربی‌های غیراشباع مانند روغن زیتون، آووکادو و ماهی سالمون التهاب را کاهش داده و حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهند.

 پرهیز از موارد زیر

• شکر و شیرینی‌جات (باعث افزایش ناگهانی قند خون و مقاومت به انسولین می‌شوند).

• نوشیدنی‌های شیرین (نوشابه، آبمیوه‌های صنعتی).

• کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده (نان سفید، برنج سفید).

ورزش و فعالیت بدنی

ورزش حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد و به پانکراس کمک می‌کند انسولین را بهتر ترشح کند.

تمرینات هوازی (پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری، شنا)، تمرینات مقاومتی (وزنه‌برداری، ورزش‌های با کش بدنسازی)، ورزش‌های ترکیبی (HIIT).

 حتی ۳۰ دقیقه پیاده‌روی روزانه می‌تواند تأثیر چشمگیری داشته باشد!

کنترل وزن و کاهش چربی شکمی

چربی اضافی (به‌ویژه چربی احشایی) باعث مقاومت به انسولین می‌شود. کاهش وزن حتی به میزان ۵-۱۰% می‌تواند ترشح انسولین را بهبود بخشد.

خواب کافی و مدیریت استرس

کم‌خوابی و استرس مزمن سطح کورتیزول را افزایش می‌دهند که باعث اختلال در ترشح انسولین می‌شود. ۷-۹ ساعت خواب شبانه داشته باشید.

 از تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن و یوگا استفاده کنید.

 پرهیز از سیگار و الکل

سیگار مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهد.

الکل می‌تواند باعث نوسانات قند خون و اختلال در ترشح انسولین شود.

با ترکیب تغذیه سالم، ورزش، خواب کافی و مدیریت استرس می‌توانید به بهبود ترشح انسولین و پیشگیری از دیابت نوع ۲ کمک کنید.

بیشتر بدانید: ویتامین E چیست و علائم کمبود ویتامین E

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر با وجود رعایت این روش‌ها قند خونتان بالا می‌ماند، ممکن است نیاز به داروهای تحریک‌کننده انسولین (مثل سولفونیل اوره) یا تزریق انسولین داشته باشید.

چه اتفاقی میافتد اگر انسولین کم یا بیاثر باشد؟